Jak pomóc dzieciom nauczyć się porażki?

Rodzice często uważają, że ich celem jest pomóc swoim dzieciom w odniesieniu sukcesu. Ale tak nauczyciele, jak i inni profesjonaliści pracujący z dziećmi są coraz bardziej przekonani, że dzieci potrzebują pomocy nie w odnoszeniu sukcesów, a w ponoszeniu porażek. Tylko potykając się i przeżywając niepowodzenia dzieci nauczą się, jak sobie z nimi radzić w dorosłości.

Brak wiedzy, jak poradzić sobie z porażką, sprawia, że dzieci są bardziej podatne na stres. Powoduje załamania nerwowe, kiedy ta nieunikniona porażka nastąpi, niezależnie od tego, czy będzie to w przedszkolu czy na studiach. A co najważniejsze, prowadzi do tego, że dzieci przestają próbować nowych rzeczy.

Dlatego właśnie Michael Jordan, jeden z najlepszych atletów na świecie, od lat prowadzi wykłady o wartości ponoszenia porażek. Jordan wielokrotnie mówił o tym jak wytrwałość i odporność na wyzwania pozwoliły mu poradzić sobie z problemami i na boisku, i poza nim.

Niestety, świat wywiera na dzieciach coraz większą presję, a rodzice czują coraz większą potrzebę rozwiązywania za nie wszystkich problemów. Spotkać można przez to coraz więcej dzieci, które na nie potrafią sobie poradzić nawet z najmniejszymi błędami.

Syn Sary, John, zaczął w wieku sześciu lat uczyć się gry na pianinie. „Za każdym razem, kiedy zagrał złą nutę, brał zeszyt z nutami i uderzał się nim w głowę,” opowiada nam Sara. „Jego nauczyciel powiedział, że nigdy wcześniej nie widział dziecka, które byłoby dla siebie tak surowe. Musiałam mu powiedzieć, że ma traktować siebie tak, jak traktuje swojego młodszego kuzyna. Że niczego się nie nauczy, jeśli będzie się go biło, i że nie ma prawa być dla siebie niemiłym.”

Kiedy córka Alicji, Sara, miała czternaście lat, była tak zdołowana tym, że nie dostała się do prestiżowego liceum, do którego trafili wszyscy jej znajomi, że zaczęła się ciąć. „To było okropne,” mówi Alicja, „ta presja, to rozczarowanie.”. Widać więc wyraźnie, że odporność na frustrację i stres są dla dzieci umiejętnościami ważnymi do opanowania. W szkole, „umiejętność tolerowania niedoskonałości – tego, że coś nie idzie tak, jak chcemy – może być ważniejsza, niż przyswojenie tematu lekcji,” mówi nam Dr Amanda Mintzer, psycholog kliniczny w Instytucie Child Mind. „Wyrobienie w sobie tej umiejętności jest niezbędne, żeby dziecko dorosło niezależne i zdolne do osiągnięcia postawionych przed sobą celów, niezależnie od tego, czy są to cele akademickie, zawodowe czy osobiste.

Jak więc nauczyć dzieci radzenia sobie z porażką?

Dr Mintzer proponuje składający się z kilku kroków proces.

Na początek okaż empatię

Pokaż, że widzisz, że twoje dziecko źle się czuje. „Nie mów, ‘wszystko w porządki, następnym razem pójdzie ci lepiej’,” tłumaczy Dr Mintzer. „Dzieci czują się, jakby ich uczucia nie miały znaczenia, jeśli zamiata się je pod dywan.”. Zamiast tego, rodzice muszą powiedzieć coś innego: „widzę, że jesteś tym zdołowana, wiem, jak bardzo chciałaś, żeby ci to wyszło.”

Pokaż się jako wzór do naśladowania

Możesz wyjaśnić, że porażka jest w życiu czymś zupełnie naturalnym, że zdarza się każdemu – nawet tobie. Możesz podzielić się przykładami własnych „niepowodzeń”. „Rodzice mogą pokazać, jak radzą sobie z własnymi porażkami”, takimi jak na przykład niedostanie awansu, mówi Dr Mintzer. „Dzieci niekoniecznie zdają sobie sprawę z tego, że w życiu wydarzy im się wiele błędów, niepowodzeń, a nawet kompletnych porażek. Choć wszyscy lubimy, gdy sprawy idą zgodnie z planem, musimy nauczyć nasze dzieci, że nie ma nic złego w okazjonalnej porażce.”

Wykorzystaj to jako okazję do nauki

Porażka dziecka jest dla rodzica okazją do nauczenia go akceptacji i umiejętności rozwiązywania problemów. Możecie spróbować razem pomyśleć nad tym, co zrobić, żeby następnym razem mieć większe szanse na sukces. Być może twoja córka powinna zacząć uczyć się w inny sposób albo porozmawiać z nauczycielem o swoich problemach przed testem?

Chodzi o balans między akceptacją a zmianą,” tłumaczy Dr Mintzer. „Chodzi o zaakceptowanie sytuacji, w której się jest i budowanie odporności na frustracje, ale też zapytanie samego siebie, ‘co mogę zmienić w przyszłości? Czego mogę się z tego nauczyć?’”

Media społecznościowe – pole minowe

Dzieci muszą też jednak odkryć, że czasami nie można nic zrobić, żeby załagodzić problem; musimy go po prostu zaakceptować i z nim żyć. Dr Mintzer jako przykład podaje pole minowe, jakim dla dziecka mogą być media społecznościowe.

Powiedzmy, że córka chce się spotkać ze znajomymi, ale ci mówią, że nie mogą się z nią spotkać. Po czym widzi ich razem na Instagramie czy Facebooku.

To naprawdę boli,” mówi Dr Mintzer. „Czuje się w takim momencie wiele silnych emocji: frustrację, rozczarowanie, smutek, złość. Jak ona ma sobie z tym poradzić? Zadzwonienie do znajomych, żeby na nich nawrzeszczeć, tylko pogorszy sytuację. Mogłaby to zignorować i udawać, że nic nie widziała. Ale to ani nie sprawi, że poczuje się lepiej, ani nic nie zmieni, kiedy w przyszłości zajdzie podobna sytuacja.”

W jaki sposób rodzic może pomóc sobie z tym poradzić? Być może córka będzie w stanie dowiedzieć się czegoś więcej o tym, jak doszło do takiej sytuacji. Być może mogłaby porozmawiać ze swoimi znajomymi, wytłumaczyć im, że zobaczyła zdjęcia i że ją zraniły. Ale jeśli dostanie jakąkolwiek odpowiedź, niekoniecznie może się ona jej spodobać.

To prowadzi do kolejnej ważnej lekcji: czasami zostaniemy zignorowani, czasami nie będziemy lubiani i musimy jakoś sobie z tym poradzić bez pogarszania sytuacji. Jak mówi Dr Mintzer, „są to ważne dla nas umiejętności interpersonalne.”

Pozwól swoim dzieciom ponosić porażki

Patrzeć, jak twoim dzieciom się nie udaje, może być ciężko, ale tylko metodą prób i błędów mogą się one nauczyć, jak radzić sobie z niepowodzeniami. Książki takie jak The Blessings of a Skinned Knee, czy też nowowydany Gift of Failure: How the Best Parents Learn to Let Go So Their Children Can Succeed, kładą duży nacisk na to, że rodzice muszą przestać ciągle ingerować w życie swoich dzieci. W przeciwnym wypadku pozbawią swoich pociech doświadczeń wymagających umiejętności rozwiązywania problemów. I nigdy nie nauczą ich odporności i pewności siebie potrzebnej, aby podjąć się nowych wyzwań.

Przeczytaj też: 8 rad, jak pomóc dzieciom ponosić dobre porażki

Terapia może pomóc

Jeśli dziecko boi się porażki tak bardzo, że nie jest w stanie funkcjonować, może być potrzebna terapia. Nawet dzieci, u których nie zdiagnozowano zespołu lękowego mogą mieć napady paniki. W takich wypadkach Dr Mintzer tłumaczy, że poprzez terapię ekspozycyjną „powoli przyzwyczajamy dzieci do niedoskonałości.”

Przykładowo, rodzice mogą narzekać, że praca domowa zajmuje zbyt dużo czasu, bo dzieci cały czas niszczą kartki i zaczynają od nowa. „Uczymy dzieci, że mają prawo popełniać drobne błędy,” mówi Dr Mintzer, „W czasie sesji możemy na przykład kazać im napisać paragraf tekstu i popełnić tak wiele błędów, jak tylko się da, żeby oswoić ich z tym, że to nie jest koniec świata.”

Mówimy im, ‘teraz poćwiczymy popełnianie błędów. Wiemy, że nie jest to dla ciebie przyjemne, ale wiemy też, że z czasem możesz nauczyć się to tolerować’.”

Rodzice mogą też pomóc swoim dzieciom poradzić sobie z porażkami na inne sposoby.

Kiedy Alicja odkryła, że jej córka się cięła, spróbowała pomóc jej w odniesieniu sukcesu poprzez zapisanie jej do mniejszej, prywatnej szkoły. Wysłała też Sarę na terapię i postarała się dać jej czas, żeby „sama wszystko zrozumiała”, i żeby czuła się dumna z własnych osiągnięć.

Alicja mówi, że Sara, obecnie rozpoczynająca swój pierwszy rok, „Powiedziała mi niedawno, że cieszy się, że poszła do tej szkoły, a nie do jednego z tych elitarnych liceów. Czuła wciąż, że to, że nie została zaakceptowana przez żadną z tamtych szkół, jest straszną porażką, ale już się nie tnie, i wydaje mi się o wiele bardziej odporna.

Uczenie się, jak ponosić porażkę, może być bolesne. Ale dzieci odniosą sukces tylko wtedy, kiedy nauczą się sobie radzić ze wszystkim, z czym mogą się spotkać.


Beth Arky jest niezależną pisarką i redaktorką z Brooklynu. Zajmuje się rodzicielstwem, zdrowiem i nauką dzieci oraz problemami rozwojowymi, w tym autyzmem.

Oryginalny artykuł: https://childmind.org/article/how-to-help-kids-learn-to-fail/
Tłumaczenie i publikacja za zgodą Child Mind Institute

Zdjęcie: freepik.com


Przeczytaj też: 8 rad, jak pomóc dzieciom ponosić dobre porażki

Zobacz też: Jak uczyć się na błędach? Scenariusze lekcji.